Yaşadığı devir, dördüncü/onuncu yüzyılın önde gelen fikrî şahsiyetlerinden birisi olan Ebû l-Hasen Muhammed b. Yûsuf el-Âmirî (381/992), İslâm düşüncesini meydana getiren başka birçok önemli sıma gibi yakın zamanlara kadar ilim ve düşünce çevrelerinin dikkatlerinden uzak kalmıştır. Aralarında, bizim onun hayatını ve felsefesini konu edildiğimiz doktora çalışmamızın da bulunduğu yaşadığımız yüzyılın son 25-30 yıllık süresi içinde hakkında yapılan araştırmalar Amirî nin mantık, fizik, metafizik, siyaset, ah

İnsanın dünyaya açılan beş penceresi vardır: Görme, işitme, koklama, tatma ve dokunma duyuları. Biz maddeyi ve maddenin bazı özelliklerini bu duyularımız aracılığıyla tanımaktayız. Onların emrine telsiz, telefon, mikroskop, teleskop gibi yardımcı cihazlar da vermişiz. Buna rağmen maddenin her özelliğini tabiatın her sırrını henüz anlamış değiliz. Duyularımız tabiat varlıklarını ve olaylarını idrak ederek bizim için malzeme toplar, işlenmek üzere akıl mekanizmasına iletir. Fakat her insanın aklı aynı malze

Horasan-Mâverâünnehir coğrafyasında Hanefî geleneğin devamı olarak gelişen Mâtürîdîliğin kendisiyle başlatıldığı Ebû Mansûr el-Mâtürîdî (ö. 333/944), Ehl-i Sünnet kelâmının ilk kurucuları arasında yer almaktadır. O, akıl-nakil dengesini gözeterek dinin sâbitelerini muhafaza eden ve yeni koşullara uyum sağlayan bir sisteme zemin hazırlamış ve bu sayede etkisini günümüze kadar sürdürmeyi başarmıştır. Yine o, kelâm ilmi yanında tefsir, fıkıh ve mezhepler tarihi gibi alanlarla ilgili eserler kaleme almış ve fel

İmam Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed el-Mâtürîdî (ö. 333/944) ve Mâtürîdiyye kelâm ekolü İslâm ilim ve fikir geleneği içinde çok önemli bir yere sahiptir. Günümüzde İmam Mâtürîdî ve Mâtürîdiyye kelâmına dair giderek artan bir ilginin varlığı dikkat çekmektedir. Ancak bu durum, Mâtürîdî'nin popülerleşmesi, tüketilmesi ve çağdaş kültüre göre yorumlanması gibi bir sorunu da beraberinde getirmektedir. Bu bakımdan çağdaş dünyanın kalıplarına göre biçimlendiren bir Mâtürîdîlik yorumuna değil, onu kendinde var o

Rönesansla başlayarak gelişen ve özellikle 20. yüzyılda en parlak dönemini yaşayan determinist düşünce, bazı kişilerin şahsında, bütün o pozitivist, naturalist vb. akımların dayanağı oldu. Bu arada tabii olarak bilimin tartışılmaz hâkimiyeti gündeme geldi. Bu tarihi süreç içinde süregelen bu anlayışın hukuk, siyaset, ahlâk vb. alanlardaki tezahürleri, İslam dünyasında da bazı ilim adamlarını, tabiat kanunlarına beslenen bu katı inanç sebebiyle, mucizeleri farklı bir boyutta yorumlamaya zorlamıştır. Özellik

Din, insanların dünya-âhiret saadetini sağlamak üzere Allah tarafından gönderilen ilâhî mesajlar manzumesidir. İnsanlara vahiy yoluyla tebliğ edilen bu mesajları, yaşanılan şartlara uygun bir biçimde yorumlamak onlara bırakılmıştır. Şüphesiz, ilâhî vahyi en doğru yorumlayan ve uygulayan peygamberlerdir. Kutsal metinlerle yaşanılan ortam arasındaki ilişkiyi keşfetme ve ortaya koyma anlamına gelen yorum, peygamberlerden sonra da devam eden bir süreçtir. İnananlar yaptıkları tefsir, tevil ve ortaya koydukları

İsmailîlik konusu ülkemizde son yıllarda araştırmacıların dikkatini çekmeye başlamıştır. Ancak bu alanda yapılan bilimsel çalışmalar henüz arzu edilen keyfiyet ve kemiyette değildir. Bu çalışmada, Türk İslam anlayışı açısından son derece önemli olan Horasan ve Maveraünnehir bölgelerindeki İsmailîliğin ortaya çıkış ve gelişim süreci aydınlatılmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede İsmailîler'in diğer mezhebî gelenekler ve Türklerle olan ilişkilerine de, araştırmanın sınırları çerçevesinde yer verilmiştir. Horasan-

Tarihten Günümüze Tartışmalı İnanç Meseleleri serisinin ikincisini oluşturan bu çalışma, 2015 yılında Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kelâm Anabilim Dalı tarafından düzenlenen Nûr-i Muhammedî, Vahdet-i Vücûd ve Rüya konularındaki ilmî konferansları kapsamaktadır. Çalışma bu haliyle Mehdilik, Nuzûl-i İsâ, Sihir ve Ricâlü'l-Gayb konularını kapsayan bir önceki Tarihten Günümüze Tartışmalı İnanç Meseleleri (İstanbul, 2014) kitabının devamı konumundadır.

İslâm düşünce tarihi boyunca evrene farklı perspektiflerden bakış yapan birçok evren modeli tasarlandı. Bunların içinde ilk önce geliştireni ve en çok tanınanı Müslüman kelâm bilginleri tarafından savunulan atomcu evren modelidir. Ancak bu model başlangıçtan itibaren hem kelâmın kendi içinden hem de felsefe kanadından çeşitli eleştirilere mâruz kaldı. Bu eleştirilerden bazıları atomculuğun kelâmda kendini geliştirip daha tutarlı hale gelmesine katkı sağlarken, bazıları da modelin müteahhirûn dönemde etkinli

Mâverâünnehir'den başlayıp Osmanlı Coğrafyası'na kadar uzanan târihî süreçte söz konusu coğrafyanın çeşitli yerlerinde yaşayıp oralarda eser vererek öğrenciler yetiştirmiş olan "Ünlü Türk Kelâm Âlimlerini" ele alıp tanıtmaya çalışan bu eser, ülkemizdeki İlâhiyât Fakültelerinde uzun zamandan beri okutulmakta olan "TÜRK KELÂMCILARI" adlı seçmeli lisans dersinde incelenen Mâtüridiyye ulemâsının önde gelen şahsiyetlerini, yazdıkları önemli eserler, kelâm alanında uyguladıkları yöntemler, yetiştirdikleri öğrenci

Tarihten Günümüze Tartışmalı İnanç Meseleleri isimli çalışma 2012-2013 Eğitim-Öğretim yılında Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kelâm Anabilim Dalı tarafından düzenlenen Mehdilik, Nüzûl-i İsâ, Sihir ve Ricâlül-Gayb gibi geleneğimizde bir vakıa olarak yer almış ancak hakkında katî deliller bulunmayan ya da var olsa da yoruma ve tevîle açık inanç meseleleri hakkındaki ilmi toplantıları kapsamaktadır. Bu şekildeki toplantılardan amaç itikâdî konularda hüküm vermeyi sadece bir anabilim dalının omuzlarına

Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi ile İslâmî İlimler Araştırma Vakfı (İSAV), tarafından ortaklaşa düzenlenen "Büyük Türk Bilgini İmâm Mâtürîdî ve Mâtürîdîlik" konulu Uluslararası Sempozyum Bağlarbaşı Kültür Merkezi ve İlahiyat Fakültesi Camialtı Konferans Salonu'nda 2224 Mayıs 2009 tarihleri arasında yapılmıştır. Bu toplantı, "Temel İslâm ilimlerinin inkişâfında ve özellikle Türk dünyasında İslâm inanç esaslarının doğru anlaşılmasında oldukça önemli bir yeri bulunmasına rağmen, klasik ve modern döne

İmânda süje (inanan) obje (inanılan) düalizmini ortadan kaldırarak mümkün değildir. Mistik tecrübede bu dualitenin yok olduğunu kabul etmek ontolojik açıdan tamamen imkansızdır. Süje durumundaki insanla obje durumundaki Tanrı aynı varlık alanına ait değildirler. Bu takdirde mistik tecrübeyle ulaşıldığı ileri sürülen birlikte imanın ortadan kalkması, onun yerini marifet, vecd vs.nin doldurulması mümkün olamaz. Dolayısıyla mistik ya da sûfi hiçbir zaman imanı aştığını söyleyemez. Süjeobje ikiliğini esas alan

Ebu Hanit'e İslam fıkhında kendisine kadar devam eden rey ekolü'nün asrındaki en mühim simasıdır bizzat kendisinin ifadesine göre bir mesele hakkında Hz. Peygamber'den gelenleri mutlaka kabul eder Sahabeden gelenleri seçer birini diğerine tercih eder fakat hepsini terketmezdi. Bundan başka tabiilerin içtihadına gelince kendisini onlara uyma durumunda görmezdi. Onların ictihad ettiği gibi kendisinin de ictihad edeceğini ifade ederdi. Onun içtihadında sırasıyla uyduğu esaslar kitap sünnet sahabe sözleri kıyas

Mâtürîdiyye Akaidi adı altında istifadeye sunduğumuz eser, Hanefiyye ve Mâtürîdiyye âlimlerinden Buharalı Nûreddin es-Sâbûnî'nin (ö. 580/1184) el-Bidâye fî usûli'd-dîn isimli kitabıdır. Müellif önce el-Kifâye adıyla hacimli bir eser yazmış, sonra bunu hulâsa ederek el-Bidâye'yi meydana getirmiştir. Bu sebeple kitap takdire şayan bir itina ve dikkat ürünü olmuştur. İncelenmesinden de kolayca anlaşılacağı üzere klasik kelâm kitaplarının hemen bütün konularını içeren eserin dili sağlam, tertibi güzel, ifadesi

Bedeni tedavi eden kişi doktor, nefsi(rûhu) tedavi eden kişi ise, sultan(melîk)dır. Doktorun bedeni tedavi etmedeki amacı, onun durumunu, nefsin, sadece iyi veya kötü bir işi, herhangi bir şekilde, yapmasını sağlayan durum haline getirmek değildir; bilakis doktor, bedenin durumunu, bir bütün olarak beden ve bedeni meydana getiren organlar tarafından gerçekleştirilen nefsin iyi veya kötü fiillerinin, en mükemmel şekilde gerçekleşmesini sağlayan durum haline getirmeyi amaçlar. Mesela, bu bağlamda, elleri teda

Osmanlı inanç ve kültür dünyası üzerine yaptığımız Osmanlı Halkının Geleneksel İslâm Anlayışı ve Kaynakları adlı doktora çalışması bu alanda ilk sayılabilecek çalışmalardan biri idi. Bu çalışmaya dair aldığım olumlu tenkitler benzer çalışmaların devamını getirdi ve bu alandaki çalışmalarım birbirini takip ederek devam etti. Osmanlıyla ilgili çalışmaların azlığı, özellikle halkla ilgili çalışmaların ise bir elin parmağını geçmeyecek seviyede olması, bu alana olan ilgimizin devam etmesini sağladı. Bu alanın

Düşünce dünyası kelamdan fıkıha, mantık ve felsefeden tasavvufa kadar uzanan çok geniş bir alana yayıldığı ve her çeşit zihin seviyesindeki insana hitap ettiği için, Gazzali'nin bu konudaki düşüncesi hakkında hüküm vermekte önemli güçlüklerle karşılaşırız. Bu güçlüğün bir başka sebebi de onun düşünce yapısının dinamik karakterinden yani; devamlı gelişip oluşan özelliğinden kaynaklanır. Gazzali, islam düşünce tarihinde keskin felsefe tenkitçiliği ile; bir felsefi düşünceyi, ondaki çıkmazları göstererek yıpr

Bu kitaptan amacımız İslâm düşüncesi ve medeniyetine öncesi ve sonrasıyla evrensel ilişkiler kurabilme imkanı sağlayan felsefe hareketini bütünüyle tasvir etmek olmayıp sadece günümüz din felsefesinin de esas problemlerinden olan Tanrı, TanrıÂlem ilişkisi, Vahiy, Nübüvvet, Eskatolojik problemler ve bunlara bağlı olarak felsefedin, akılnass münasebetlerini, özellikle Grekhelenistik etkileri taşıyan felasifeye bağlı kalarak kronolojik bir seyir içinde tanımaya çalışmakla sınırlıdır. İslâm düşüncesinin umumi y

Hakdin gökten inen suya benzer. Su, gökten temiz, duru ve (her toprağa) eşit olarak indiği halde, toprağın bileşiminde bulunan unsurların rengi, tadı, kokusu vs.nin değişik olması; suyun tat, renk, koku vb. özelliklerini de değiştirir. O zaman, suyun bazısı tuzlu, bazısı tatlı, bazısı kirli ve bulanık olur; bazısından faydalanılır, bazısından faydalanılamaz. Bu, yeryüzünün cevherlerinin farklı olmasının gerektirdiği bir zorunluluktur. Çünkü aslı ve özü bakımından gökten inen su tatlı, duru ve temiz olduğu h